Δευτέρα 4 Δεκεμβρίου 2017

Η νάκα και το μπεσίκι (σαρμανίτσα)


Του Βαγγέλη Μητράκου
 
 
Κάποτε τα μωρά παιδιά δεν είχαν παιδικό δωμάτιο ούτε καν κρεβατάκι. 


 Η μάνα είχε (γιαγιά προς γιαγιά κληρονομιά) μια νάκα από χοντρό πανί ή από δέρμα, έβαζε μέσα το μωρό, το τύλιγε με κανά υφαντό του αργαλειού, το κοβε στον ώμο κι αμολιότανε για το όργωμα, για τη σπορά, για τον θέρο, για το αλώνισμα, για τον μύλο, για τον τρύγο, για το πλύσιμο και το κοπάνισμα στη βρύση και στο ποτάμι, για τα πρόβατα...
Κρέμαγε τη νάκα με το παιδί (καλά βυζαγμένο για να μην κλαίει) από ένα γερό κλαρί κι άρχιζε τις δουλειές της. Και η νάκα με το μωρό κουνιόταν πέρα δώθε από το αεράκι και τα πουλιά από τα κλαδιά νανούριζαν το μωρό με τα γλυκοκελαηδήματά τους κι όταν το ξυπνούσε η μάνα του για να το ξαναβυζάξει είχε το μωρό τα μάγουλά του κατακόκκινα σαν γινωμένο ρόδι του καλοκαιριού και τα μάτια του είχαν μαζέψει μέσα τους όλο το χρυσάφι του ήλιου και το γαλάζιο τ ουρανού.





Αργά το βράδυ ξεκρέμαγε η μάνα τη νάκα απ το κλαρί, την πέρναγε ξανά στον ώμο κι έπαιρνε το μονοπάτι για το σπίτι. Άλλαζε το μωρό, το βύζαινε και το ʼβαζε μετά στο μπεσίκι (σαρμανίτσα), φτιαγμένο με το χέρι από ξύλο καλό, στολισμένο με ζωγραφιές από λουλούδια και πουλάκια και χρώματα, κάποιες φορές σκαλιστό, κι ύστερα με το πόδι (για να χει τα χέρια ελεύθερα για τη ρόκα, για το ξεσπύρισμα του καλαμποκιού και των ξερών φασολιών, για το ξάσιμο του μαλλιού, για το πλέξιμο και το κέντημα...) κούναγε το μπεσίκι πέρα-δώθε, πέρα-δώθε, πέρα-δώθε...Ήταν έτσι κατασκευασμένη που με το πόδι της Γιαγιάς, της Μάνας ή της μεγάλης Αδερφής κυλιόταν κατά το ήμισυ και στο πλάϊ βοηθώντας το μωρό ή το μικρό παιδί να το πάρει ο ύπνος, να κουνιέται πέρα δώθε και έτσι να πάψει να λιγώνει(λίγωσε από το κλάμα λέγαμε) και για να κοιμάται ευκολότερα.
Τα πλαϊνά του ήταν με στενές σανιδούλες (πήχες) για να μην υπάρχει φόβος να πέσει κάτω το μωρό και προς το κεφάλι ήταν ψηλότερο σε σχέση με τα πόδια.
Κι ο ύπνος πάντα βέβαια με το νανούρισμα ή με το τραγούδι. "...με τό' νασ χέρι κούναμε και με τα χέρια σ' γνέσε ..." λέει το τραγούδι της Χάϊδως.
Και το μωρό στη σαρμανίτσα, γεμάτο από τη ζωή που ρούφηξε όλη τη μέρα, νανουρισμένο από το ρυθμικό, μαλακό κούνημα, από τις σιγανοκουβέντες, τα παραμύθια και τα τραγούδια, πέταγε στους εφτά ουρανούς και κλείνανε τʼ αγγελικά του μάτια κι ακουγόταν η ανασούλα του καθώς, λένε, ακούγεται το αεράκι σαν περνά μέσα από τα δέντρα του Παραδείσου.
 Και μετά σβήνανε οι λάμπες και τα λυχνάρια, πλάγιαζαν κι οι μεγάλοι κι οι μικροί στρωματσάδα αποκαμωμένοι από τον κάματο της ημέρας κι άφηναν το νανούρισμα του χωριού να τους πάρει στην αγκαλιά του...τη φωνή του γκιόνη από την αντικρινή ράχη, το μονότονο τραγούδι των τριζονιών μέσα στις φυλλωσιές του κήπου, το αλύχτημα των σκύλων προς στο φεγγάρι, το γκάρισμα από ένα γαϊδούρι που είχε αϋπνίες, το χτύπημα από τις οπλές των αλόγων στο κατώι, την κραυγή ενός τσακαλιού που ετοιμαζόταν να βγει για κυνήγι στην πέρα ράχη, το τροκάνι μιας γίδας που ξυνότανε νυχτιάτικα.
Κι αύριο μέρα του Θεού θα ξημέρωνε! Κι αύριο το φως του ήλιου θα ξύπναγε γλυκά τα όνειρα  των ανθρώπων!





Η κούνια και ο ύπνος του μωρού και του παιδιού είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το Νανούρισμα.
Νανούρισμα με τραγούδια, με παραμύθια, με ιστορίες. Νανουρίσματα και ταχταρίσματα αγάπης και τρυφερότητας όπως το παρακάτω που έμαθα από την αείμνηστη Μάνα μου την Κατέρω(Κατερίνη) και το κατέγραψα.

Κατέβα, ύπνε, απ' τα βουνά
κι έλα να βοηθήσεις
τούτο μικρό παιδάκι μου
να πάψει να λιγώνει…
Κοιμήσου εσύ πουλάκι μου
κι εγώ θα σε κουνάω.

Θα ξεδιαλέξω να σου πω
το πρώτο παραμύθι
για να σε πάρουν τα όνειρα…
με τις δουλειές μου να πιαστώ
γιατί η μέρα σώνει…

Κοιμήσου αγγελούδι μου
όσο να ξημερώσει
να πάει ο ήλιος νια τριχιά,
η μέρα να ζεστάνει!!!
Σε θέλω αητό να πέτεσαι
ξεφτέρι να ζυγιάζεις!!!
  






Ενα μικρό μικρούσικο , μικρό στη σαρμανίτσα .
Εχει σαρμάντσα παρδαλή , φασκιά , μαλαματένια .
Τρεις βαϊοπούλες το κουνούν και τρεις το κανακεύουν
κι η μια την άλλη λέγανε κι η μια την άλλη λένε :
Ελάτε ν’ αγοράσουμε κουδούνια με χεράκια
για να τ’ ακούει η μάνα του να χαίρεται η καρδιά της ,

για να τ’ ακού ο πατέρας του ν’ αρέσκεται η καρδιά του .
Νάνι, ω ,ω ,ω,…….



 


Κοιμήσου καλορίζικο και καλοτελειωμένο,
που σ’ εχ’ αφέντης ο Χριστός καλά μελετημένο.
Κοιμήσου, που να σε χαρεί η μάνα που σε γέννα
κι αφέντης όπου σ’ έκανε να ιδεί καλά ‘πο σένα.
Ο ύπνος μου στα μάτια σου και η γεια μου στη χαρά σου
και η αγρυπνιά σου μετ’ αμέ να κάνουν τα προικιά σου.



 
Κοιμάται εμένα ο σκρίνος μου
και πώς θα τον ξυπνήσω,
πού θα βρω διαμαντόπετρες
να τον πετροβολήσω;
Ζαλίζομαι, ζαλίζομαι
όταν σε συλλογίζομαι.
Κοιμάται εμένα ο σκρίνος μου
και πώς θα τον ξυπνήσω;
Να πάρω το ροδόσταμο
να τον δροσολογήσω.
Ζαλίζομαι, ζαλίζομαι
όταν σε συλλογίζομαι.



Πάρε το ύπνε το παιδί,
κι άμε το στα περβόλια.
Γέμισε τα στηθάκια του,
γαρύφαλλα και ρόδα.
Κοιμήσου εσύ , μωράκι μου,
σε κούνια καρυδένια,
σε ρουχαλάκια κεντητά
και μαργαριταρένια.
Κοιμήσου με τη ζάχαρη,
κοιμήσου με το μέλι
και νίψου με το ανθόνερο,
που νίβονται οι αγγέλοι.





 

13 σχόλια:

  1. Μα πόσο γλυκιά η ανάρτησή σου, Κλαύδιά μου. Πόσο όμορφες αναμνήσεις μιας άλλης εποχής. Και τι γλυκά τα νανουρίσματα. Εγώ δεν είχα ακούσει ξανά τις λέξεις "νάκα, μπεσίκι, σαρμανίτσα"! Καλό σου βράδυ και καλό μήνα, φίλη μου. Σε φιλώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Από μία εικόνα οδηγήθηκα και μαγεύτηκα από το άρθρο του Βαγγέλη Μητράκου...μετά το έψαξα το θέμα, το εμπλούτισα και το μοιράζομαι με συγκίνηση μαζί με τους αγαπημένους φίλους του μπλόκ...Φιλιάαα

      Διαγραφή
  2. Ειδικά στα χωριά, σε εποχές ανθρώπων που λατρευω, όχι απλώς αγαπάω, σημαίνουν τόσα πολλά όλα αυτά!
    Μνήμες, μνήμες που άκουγα και τις έβλεπα μπροστά μου.

    Καλές γιορτές, φίλη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Με γέμισε συγκίνηση το άρθρο του Βαγγέλη Μητράκου και οι εικόνες.....απέκτησα κι εγώ μνήμες μιάς εποχής που δεν έζησα....Καλές γιορτές Κική μου, να είσαι καλά, να περάσεις όμορφα !!!

      Διαγραφή
  3. Τι λες τώρα .....!
    Μια ανάρτηση και ένα θέμα που ξεχειλίζει από νοσταλγία, αναμνήσεις, λυρισμό και αισθήματα.
    Κλαυδία μου μας συγκίνησες.
    Την καλησπέρα μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γιάννη μου μία εικόνα έγινε αφορμή να ξεκινήσω την αναζήτηση....και χάθηκα στη συγκίνηση και την πρωτόγνωρη αίσθηση του θέματος...."βίωσα" μέσα από τις περιγραφές την πραγματικότητα μιάς άλλης εποχής....και θέλησα να τη μοιραστώ με τους αγαπημένους φίλους...

      Διαγραφή
  4. Πόσο γλυκιά και νοσταλγική ανάρτηση! Έμαθα και καινούργιες λέξεις, γιατί ούτε κι εγώ τις ήξερα. Πόσο απλή ήταν η ζωή τους τότε, μα τόσο γεμάτη ευρηματικότητα, αγάπη και τρυφεράδα. Σήμερα έχουμε τα αντίστοιχα ριλάξ, παρκοκρέββατα κι ένα σωρό άλλες σαβούρες, μα αντί για νανουρίσματα, υπάρχει μόνο μια συσκευή ενδοσυνεννόησης.
    Καλό βράδυ Κλαυδία μου, κι ελπίζω να σε δω στο ξεμπλογκάρισμα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μαρία μου αν και η ηλικία μου θα δικαιολογούσε ανάλογα βιώματα, γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα σε πολύ διαφορετικές συνθήκες, οπότε και γιά μένα πρωτόγνωρα όλα όσα με τόση τρυφερότητα και λυρισμό μας περιέγραψε στο άρθρο του ο Βαγγέλης Μητράκος....Σε φιλώ και ελπίζω να συναντηθούμε στο Ξεμπλοκάρισμα

      Διαγραφή
  5. Ποσο διαφορετικη ηταν καποτε η ζωη! Μαλλον εχει περασει στο dna μας γιατι πως αλλιως εξηγειται να νιωθεις νοσταλγια για κατι που δεν εζησες; Η μηοως φταιει η γλυκεια και τρυφερη γραφη σου;
    Τα νανουριστματα τα φυλαξα να τα τραγουδω στο μικρο μου, ευχαριστω!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πραγματικά με εξέπληξε η συγκίνηση και η νοσταλγία που με κατέκλυσε διαβάζοντας το υπέροχο άρθρο του Βαγγέλη Μητράκου....μετά άρχισα να ετευνώ και να εμπλουτίζω τις εικόνες, τα νανουρίσματα....θέλοντας να γνωρίσω καλύτερα την πραγματικότητα αυτής της εποχής...και να τη μοιραστώ με τους αγαπημένους φίλους...Φιλιάαα

      Διαγραφή
  6. Πώς τα καταφέρνεις και μας μεταφέρεις μαγικά με τα λόγια σου, σε άλλες εποχές
    σε άλλους χρόνους;
    Σαν να ήμουν εκεί και να τα έβλεπα και να τα μύριζε όλα.
    Μια τέτοια σαρμανιτσα την απέκτησα πριν μερικά χρόνια και δόξα το Θεό κουνησαμε τις 2 εγγονουλες μας.
    Καλή συνέχεια και Φιλάκια πολλά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μόλις είδα την πρώτη εικόνα, στη δική σου σαρμανίτσα πήγε ο νούς μου !!! Μου έχει μείνει αξέχαστη !!! Μετά κατά την προσφιλή μου συνήθεια, άρχισα την έρευνα και βρέθηκα σε αλλοτινές εποχές κατακλυσμένη από νοσταλγία και συγκίνηση....Το εξαιρετικό άρθρο του Βαγγέλη Μητράκου θεώρησα απαραίτητο να το μοιραστώ με τους αγαπημένους φίλους, προσθέτοντας μερικά μόνο, ελάχιστα νανουρίσματα στα οποία μάλλον θα χρειαστεί να αφιερωθεί μία άλλη ανάρτηση !!! Φιλάκια πολλά σε σένα και τις εγγονές !!!

      Διαγραφή
  7. Τι ωραία ανάρτηση! Κι εγώ πιστεύω το έχουμε παρά κάνει με όλα αυτά τα μωρουδιακά, δεν αντέχω να βλέπουν όλοι τους υποψήφιους γονείς σαν πορτοφόλι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή